Spelen is de taal van het kind. En als je die taal leert spreken, hoor je zo veel! Het is deze week de 'Week tegen pesten'. In deze blog lees je over spel van kinderen die in hun spel vertellen over (de gevolgen van) pesten. Hoewel ieder kind het anders ervaart, zijn er veel overeenkomsten in het spel van deze kinderen.
Tien procent van de basisschoolkinderen en 9 procent van de leerlingen op het voortgezet onderwijs, geeft aan wel eens gepest te zijn (NJi). De gevolgen voor het slachtoffer zijn: eenzaamheid, verdrietig, onzeker en bang. Het maakt niet uit of er dan verbaal (schelden, uitlachen), fysiek (slaan, schoppen), relationeel (buitensluiten, roddelen), materieel (spullen afpakken) of digitaal (hacken, foto's misbruiken) wordt gepest. De gevolgen zijn dat een kind door onzekerheid en angst, zich terug gaat trekken.
Eenzaam: Jos krijgt als spelopdracht om het poppenhuis in te richten met meubels. Jos zet op de benedenverdieping de bank, tafel, stoelen, een tv, lamp en de keuken (fornuis, koelkast, gootsteen). Boven in het poppenhuis maakt hij de badkamer (bad, wc en wastafel). Ook zet hij boven een bed en een kast neer. Tijdens het neerzetten benoemd de therapeut wat hij neerzet om Jos van zijn handelingen bewust te maken en te bevestigen dat de therapeut nauw betrokken is. Als Jos aangeeft dat hij klaar is met het huis inrichten, worden de overige meubels aan de kant geschoven en vraagt de therapeut of Jos uit de bakken met mannen, vrouwen, kinderen en baby's wil pakken wie er in het huis wonen. Jos pakt een man en een vrouw en twee kinderen, welke hij op de bank laat zitten, kijkend naar de tv. Vervolgens pakt hij een kind die hij boven in bed legt. Het kind dat hij boven in bed legt, is hij zelf. Het is opvallend dat de andere bewoners van het huis geen bed hebben in het huis. Ook is het opvallend dat Jos zichzelf niet plaatst bij de anderen van het gezin.
Verdrietig: Sarah wil een rollenspel spelen. Hierbij is zij zelf de jarige en de therapeut komt op verjaardagsvisite. Sarah reageert enthousiast op het 'cadeau' en blaast met bolle wangen de kaarsjes op de taart uit. Dan is de verjaardag afgelopen. Sarah wil de rollen omdraaien. Zij komt nu op verjaardagsvisite en de therapeut is de jarige. Sarah geeft een cadeau aan de therapeut. De therapeut reageert verrast. Vervolgens pakt Sarah het cadeau met een boze blik terug. De therapeut reageert verdrietig: "O, ik vond het zo'n mooi cadeau en nu is het weg!". Sarah knikt, haalt het cadeau uit elkaar en gooit de stukken om zich heen. In haar ooghoeken kijkt ze naar de therapeut. De therapeut zegt nog verdrietiger: "En nu is het ook nog kapot. Wat ben ik verdrietig nu!" Sarah lijkt tevreden en stapt uit het rollenspel. Sarah is opgelucht dat de therapeut haar begreep.
Onzeker: Sophie is voor de derde keer bij speltherapie. De therapeut vraagt haar een huis, boom, mens tekening te maken. Sophie tekent een huis: een vierkant met een driehoekig dak. Ook tekent ze een schoorsteen op het dak. Vervolgens tekent Sophie zichzelf in het huis. Ze tekent een hoofd, een lijf, armen, benen, handen en voeten. Tot slot tekent ze een boom, een stam met een groene 'bladerenwolk' erop. Het opvallende aan deze tekeningen is dat het huis geen ramen en deuren hebben; er kan niet naar binnen gekeken of gegaan worden. Wat er binnen in het huis gebeurd is volledig afgeschermd. Sophie tekent zichzelf in het huis. Ze is graag thuis, vermijdt contact met anderen. Ook heeft ze zichzelf geen gezicht gegeven; geen idee hoe ze er zelf uit ziet. Bij de boom ontbreken de takken, het naar buiten reiken. Deze beelden liggen in één tekening en vertellen ontzettend veel.
Bang: In het spel van Samir zijn de dino's, krokodillen en draken favoriet. Ze worden nauwkeurig bekeken. Vervolgens worden de dieren die als 'gevaarlijk' bestempeld worden in de bak met zand gezet. In iedere hoek staat er één. Vervolgens pakt Samir een klein, bruin konijntje. Hij kijkt wat rond in de bak met zand en plaatst vervolgens het konijntje in het midden van de bak. De gevaarlijke dieren beginnen te grommen. Het konijntje springt wat op en neer. De therapeut heeft iedere handeling van Samir benoemd. Nu benoemt hij het konijn wat op en neer springt. Ook vraagt de therapeut waar het konijn heen kan, want het lijkt wel erg gevaarlijk. Alle gevaarlijke dieren zetten een stapje naar voren en grommen nog harder. Wanneer Samir het konijntje oppakt en het op en neer laat springen, benoemd de therapeut nogmaals dat het zo bang is en dat het niet weet waar het naar toe kan gaan.
Doordat een kind in speltherapie de ruimte krijgt om de negatieve ervaringen te verwerken, om grenzen aan te geven, om ruimte te krijgen voor zijn/ haar negatieve emoties en om de eigen kwaliteiten (en valkuilen) te leren kennen, voelt het zich minder eenzaam, verdrietig, bang of onzeker. Want spelen vermindert onder andere stress, helpt bij het verwerken van negatieve ervaringen en biedt een oefenplek voor nieuw gedrag. Daarnaast belast het een kind nauwelijks aangezien spelen de taal van het kind is en er geen woorden gegeven hoeven worden aan datgene wat er is gebeurd.
Tip: Er is een ontzettend leuk prentenboek om jonge kinderen te helpen zich in te leven in de ander en over het onderwerp 'pesten' te praten: 'Kip zonder kop - over woorden die pijn doen'.
